Điện Mặt Trời Mái Nhà: Vì Sao Lắp Đặt Không Thông Báo Có Thể Bị Phạt?
Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) gần đây đã đề xuất Bộ Công Thương xem xét việc xử phạt các trường hợp lắp đặt điện mặt trời mái nhà mà không thông báo hoặc đăng ký với cơ quan quản lý, kể cả hệ thống tự dùng. Đề xuất này đã gây ra nhiều tranh cãi, khi nhiều ý kiến cho rằng việc tự sản xuất điện sạch tại nhà nên được khuyến khích. Tuy nhiên, chuyên gia năng lượng tái tạo Phạm Đăng An, Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group, nhìn nhận nghĩa vụ thông báo là một tín hiệu tích cực cho sự phát triển trưởng thành của thị trường năng lượng tái tạo.
Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết gần đây đã xảy ra tình trạng chủ đầu tư lắp đặt điện mặt trời mái nhà nhưng không thông báo hoặc đăng ký với cơ quan quản lý. Do đó, EVN đã kiến nghị Bộ Công Thương bổ sung quy định xử phạt hành chính đối với các trường hợp vi phạm, tùy theo mức độ.
Đề xuất này ngay lập tức gây ra nhiều tranh luận. Không ít ý kiến cho rằng, điện mặt trời là nguồn điện sạch. Người dân lắp đặt điện mặt trời mái nhà để tự sản xuất, tự tiêu thụ không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn góp phần giảm tải cho hệ thống lưới điện quốc gia. Vậy, tại sao lại bị xử phạt khi không thông báo hoặc không đăng ký?
Trao đổi với VietNamNet về vấn đề này, chuyên gia năng lượng tái tạo Phạm Đăng An, Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group, cho rằng, nghĩa vụ thông báo khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà – kể cả hệ thống tự dùng, có hoặc không có lưu trữ – là một tín hiệu tích cực, phản ánh thị trường năng lượng tái tạo Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển trưởng thành.
EVN đề xuất xử phạt người dân tự ý lắp đặt điện mặt trời mái nhà không thông báo.
Sự cần thiết của việc thông báo trong quản lý năng lượng phân tán
Theo ông Phạm Đăng An của Vũ Phong Energy Group, trong một Hệ thống điện quốc gia, điều quan trọng không chỉ là nguồn cung lớn từ các nhà máy điện tập trung, mà còn là bức tranh toàn cảnh về hàng chục nghìn nguồn năng lượng phân tán. Việc thông báo, hoặc đăng ký, giống như những mảnh ghép thiết yếu giúp cơ quan quản lý nhìn rõ bức tranh tổng thể đó. Khi có đầy đủ dữ liệu, cơ quan quản lý có thể dự báo nhu cầu phụ tải một cách chính xác hơn, từ đó điều tiết nguồn điện hiệu quả, tránh lãng phí và giảm nguy cơ quá tải cục bộ trên lưới điện. Đây là một yếu tố then chốt trong việc quản lý lưới điện một cách bền vững và hiệu quả. Bên cạnh đó, việc này còn giúp ngành điện đưa ra những quyết định đầu tư thông minh, chẳng hạn như xác định khu vực nào cần nâng cấp hạ tầng lưới điện để chuẩn bị cho các xu hướng mới như phát triển xe điện, sản xuất xanh, hay tích hợp các hệ thống Pin lưu trữ (BESS) tại hộ gia đình.
Đảm bảo an toàn và tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật
Một trong những lý do quan trọng nhất đằng sau đề xuất này là vấn đề an toàn cho cộng đồng. Việc thông báo hoặc đăng ký khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà sẽ đảm bảo các hệ thống này tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn kỹ thuật an toàn điện và quy định về phòng cháy chữa cháy. Điều này giúp giảm thiểu đáng kể các rủi ro tiềm ẩn trong quá trình vận hành, như chập điện, hỏa hoạn, hay các sự cố gây mất an toàn cho người sử dụng và các công trình lân cận. “Nghĩa vụ ‘thông báo’ này nên được áp dụng ngay cả khi hệ thống không đấu nối vào hệ thống lưới điện”, ông An nhấn mạnh. Mục tiêu không chỉ dừng lại ở việc quản lý lưới điện, mà còn để thống kê chính xác công suất các nguồn phân tán nhằm phục vụ công tác quy hoạch và dự báo phụ tải trong dài hạn. Hơn nữa, nó còn giúp hạn chế các rủi ro về rò rỉ điện hoặc các trường hợp đấu nối trái phép về sau, đặc biệt với các hệ thống có sử dụng Pin lưu trữ (BESS).
Xây dựng quy trình đơn giản, thân thiện với người dân
Tuy nhiên, ông Phạm Đăng An cũng đặc biệt lưu ý rằng, để chính sách này đi vào cuộc sống và nhận được sự đồng thuận, quy trình thông báo hoặc đăng ký phải được thiết kế cực kỳ đơn giản, minh bạch và thuận tiện cho người dân. Lý tưởng nhất là quy trình có thể được thực hiện hoàn toàn trực tuyến và hoàn tất chỉ trong vòng 1-2 ngày làm việc. Chế tài xử phạt, theo ông, chỉ nên được xem là biện pháp cuối cùng và chỉ áp dụng khi có những rủi ro thực sự, rõ ràng đối với an toàn của Hệ thống điện quốc gia hoặc cộng đồng. Cần có sự tách bạch rõ ràng giữa vai trò quản lý dữ liệu phụ tải của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) với trách nhiệm thẩm định các yếu tố an toàn của cơ quan phòng cháy chữa cháy và xây dựng. “Đây là bước tiến tất yếu để tích hợp năng lượng sạch vào đời sống. Thành công không nằm ở việc ‘phạt’, mà ở cách chúng ta tạo ra một quy trình đơn giản, thân thiện và khuyến khích người dân cùng đồng hành với chiến lược xanh của quốc gia”, ông An kết luận.
Góc nhìn từ đơn vị quản lý vận hành lưới điện
Đại diện Ban Kinh doanh của EVN cũng làm rõ rằng việc yêu cầu các tổ chức, cá nhân lắp đặt điện mặt trời không thông báo phải thực hiện đăng ký không phải là một thủ tục “xin – cho” mang tính quan liêu, mà là một điều kiện cần thiết để đảm bảo vận hành hệ thống điện một cách ổn định và an toàn. Vị này dẫn chứng một cách cụ thể: “Vào những ngày nắng, các hộ gia đình sử dụng điện từ hệ thống điện mặt trời mái nhà, khiến cho phụ tải trên lưới giảm xuống. Nhưng khi trời nhiều mây hoặc vào ban đêm, nhu cầu sử dụng điện lại đồng loạt dồn về lưới điện quốc gia. Nếu cơ quan quản lý không nắm rõ tổng công suất điện mặt trời mái nhà của người dân, sẽ rất khó để tính toán chính xác và dự báo phụ tải”. Nói cách khác, việc đăng ký hay thông báo giúp ngành điện khôi phục lại bức tranh phụ tải đúng với nhu cầu thực tế, từ đó có thể chủ động chuẩn bị nguồn cung ổn định để đáp ứng nhu cầu điện trong những thời điểm không có nắng, đảm bảo an ninh năng lượng.
Khung pháp lý hiện hành theo Nghị định 58
Nghị định 58 năm 2025 của Chính phủ, quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo và năng lượng mới, đã có những quy định rõ ràng về trình tự và thủ tục đăng ký. Cụ thể, đối với trường hợp lắp đặt điện mặt trời mái nhà không đấu nối với Hệ thống điện quốc gia, tổ chức và cá nhân chỉ cần thông báo cho đơn vị điện lực tại địa phương về công suất và địa điểm lắp đặt của hệ thống. Đơn vị điện lực sau đó sẽ xác nhận đã nhận được thông báo, và chủ đầu tư hoàn toàn có quyền tự chủ trong việc sử dụng nguồn điện này. Đối với các hệ thống có đấu nối với lưới điện quốc gia, quy định điện mặt trời tại Nghị định 58 chia làm hai trường hợp:
- Trường hợp không có nhu cầu bán điện dư: Chủ đầu tư cần nộp hồ sơ theo mẫu quy định. Đơn vị điện lực sẽ kiểm tra, và nếu đạt yêu cầu, sẽ tiến hành nghiệm thu hệ thống (đặc biệt với các hệ thống có công suất từ 100 kW trở lên), sau đó lưu trữ hồ sơ.
- Trường hợp có nhu cầu tận dụng nguồn điện mặt trời dư thừa để bán cho công ty điện lực: Chủ đầu tư nộp hồ sơ theo quy định tại Điều 24 của Nghị định 58, phối hợp với điện lực để nghiệm thu hệ thống đo đếm, thu thập dữ liệu từ xa và giám sát điều khiển. Khi đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật, hai bên sẽ tiến hành thương thảo và ký kết hợp đồng mua bán điện.
Với tổ chức, hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời mái nhà để tự dùng nhưng không thông báo hoặc đăng ký với cơ quan quản lý, EVN đề xuất xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực điện lực.
Bài viết đã làm rõ quan điểm của chuyên gia và EVN về tầm quan trọng của việc thông báo/đăng ký khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Đây không phải là thủ tục hành chính “xin – cho” mà là một “nghĩa vụ” cần thiết để cơ quan quản lý nắm bắt bức tranh toàn cảnh về nguồn cung điện phân tán, đảm bảo an toàn vận hành hệ thống lưới điện quốc gia, tối ưu hóa đầu tư và chuẩn bị cho các xu hướng năng lượng trong tương lai. Để nghĩa vụ này được người dân đón nhận, quy trình cần phải cực kỳ đơn giản, minh bạch và có thể thực hiện trực tuyến, như chuyên gia Phạm Đăng An đã nhấn mạnh. Thành công nằm ở sự đồng hành và khuyến khích, chứ không phải chỉ ở chế tài. Đối với các doanh nghiệp, việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà không chỉ đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững mà còn có thể tối ưu hiệu quả đầu tư bằng cách tận dụng nguồn điện sạch này cho các giải pháp xanh như GoZero.vn. Biến năng lượng mặt trời thành phúc lợi thiết thực cho nhân viên. Liên hệ GoZero ngay để biến hệ thống solar của bạn thành tài sản giá trị hơn: 1800 7171.